Wykupy menedżerskie, czyli transakcje zwane MBO (z ang. management buy-out), oraz ich różne wariacje, takie jak zewnętrzne wykupy menedżerskie (z ang. management buy-in – MBI) czy lewarowane wykupy menedżerskie (z ang. leveraged management buy-out – LMBO) są specyficznymi rodzajami transakcji fuzji i przejęć, w których stroną nabywającą jest kadra menedżerska danego przedsiębiorstwa.
Jako standardowy przykład wykupu menedżerskiego, czyli transakcji MBO, określa się sytuację, w której przedsiębiorstwo nabywane jest zazwyczaj przez niewielką grupę inwestorów, zarówno indywidualnych, jak i finansowych, wśród których kluczową rolę odgrywają członkowie kadry menedżerskiej przejmowanego podmiotu. Jakość oraz wysokie kompetencje kadry zarządczej są niezwykle istotnymi kwestiami wpływającymi na sukces danego przedsiębiorstwa. Staje się to szczególnie ważne w przypadku transakcji wykupów menedżerskich, podczas których występuje integracja funkcji zarządczych oraz właścicielskich. Korzyści finansowe uzyskiwane przez menedżerów biorących udział w procesie przejęcia zarządzanego przedsiębiorstwa są uzależnione od osiąganych przez ten podmiot wyników. Sprawia to, iż kadry menedżerskie uczestniczące w transakcjach typu MBO są szczególnie zmotywowane w przypadku, gdy spodziewają się osiągnięcia wysokiej stopy zwrotu z inwestycji. Wartym podkreślenia jest także, iż dotychczasowi menedżerowie znacznie lepiej znają przejmowane przedsiębiorstwo, niż ma to miejsce w przypadku inwestorów zewnętrznych, zdając sobie sprawę zarówno z problemów, które napotyka firma, jak również z jej kluczowych nośników wartości, a także ukrytego potencjału oraz sposobu jego wykorzystania.
Stroną inicjującą transakcje wykupów menedżerskich są najczęściej kupujący, głównie inwestorzy finansowi specjalizujący się w tego typu przedsięwzięciach. Ich podstawowa działalność opiera się na poszukiwaniu przedsiębiorstw, których przejęcie, a następnie sprzedaż w przyszłości pozwoli na osiągnięcie wysokich stóp zwrotu z zainwestowanego kapitału. Wybór celu, jakim jest przejmowany podmiot zwyczajowo poprzedzony jest skrupulatną analizą rynku, podczas której badane są poszczególne branże oraz działające na tym rynku przedsiębiorstwa. Transakcje MBO inicjowane są niekiedy również przez menedżerów zarządzających przedsiębiorstwem. Jeśli podejmą oni decyzję o przejęciu podmiotu w drodze wykupu menedżerskiego, zazwyczaj zwracają się następnie do inwestorów, dzięki którym mogą pozyskać niezbędny kapitał na przeprowadzenie tego typu transakcji. Często zdarza się również, iż inicjatorami procesu fuzji i przejęć są dotychczasowi właściciele przedsiębiorstw, którzy z różnych powodów decydują się je sprzedać.
W praktyce gospodarczej występują cztery podstawowe przyczyny występowania na rynku transakcji typu MBO:
- Dezinwestycje w postaci zbędnych jednostek biznesowych.
- Poprawa efektywności zarządzania (w konsekwencji – potencjał do wzrostu lub poprawy rentowności).
- Konflikt na linii kierownictwo – dotychczasowi właściciele przedsiębiorstwa.
- Niedoszacowanie, zdaniem obecnego kierownictwa, wartości spółki publicznej na giełdzie papierów wartościowych.
Warto zwrócić uwagę, iż proces nabycia przedsiębiorstwa drogą transakcji MBO może prowadzić do powstania istotnego konfliktu interesów. Grupa menedżerska, która przystępuje do procesu nabycia zarządzanego przez nią przedsiębiorstwa, będzie dążyć do ustalenia jak najniższej ceny finalizacji transakcji. Dlatego też dotychczasowi udziałowcy powinni uważnie kontrolować poczynania kierownictwa, szczególnie w zakresie rzetelności prezentowania osiąganych przez podmiot wyników finansowych, aby uniknąć nadużyć ze strony kadry menedżerskiej w celu obniżenia ceny nabycia.
Więcej na temat procesów wykupów można dowiedzieć się na: https://cmt-advisory.pl/co-robimy/doradztwo-transakcyjne/wykupy-menedzerskie/