Nielegalne transakcje i pranie pieniędzy od lat kojarzy się bardziej z transakcjami gotówkowymi prowadzonymi przez mafię. I choć o samym problemie nie mówi się tak często i intensywnie jak w latach 90, to problem nie zniknął, a wręcz wraz z rozwojem nowych technologii nastąpiła jego eskalacja. Czy istnieje możliwość, by mu zapobiec?
Polskie prawo coraz bardziej dostosowuje się do wymogów Unii Europejskiej, która intensywnie ściga przestępczość finansową. Wydane w ubiegłym roku przez polski sejm rozporządzenie nakłada na przestępców finansowych bardzo wysokie kary, w tym pozbawienie wolności nawet do 12 lat. Odpowiedzialność za złamanie prawa spoczywa nie tylko na osobie, która takie nielegalne transakcje przeprowadzała, ale również na pracownikach bankowych i osobach trzecich, które podejrzewały niezgodność z prawem.
Ciągła ewolucja
Wyłapanie nielegalnych transakcji nie jest proste. Przestępcy dostosowują swoje metody do zmieniających się technologii, w tym także do zabezpieczeń wprowadzanych w bankach. I choć wyróżnia się 5 najpopularniejszych: smurfing (wpłacanie drobnych kwot poprzez podstawione osoby), mieszanie (polega na wrzucaniu nielegalnie pozyskanych transakcji do legalnych transakcji, najczęściej dotyczy to barów i restauracji), puste transakcje (czyli kreowanie pustego obrotu na nieprawdziwych rachunkach), fikcyjny kredyt (zaciągnięty w jednym banku, spłacany fikcyjnym kredytem zaciągniętym w innej instytucji), transferpricing (zawyżanie lub zaniżanie wartości na fakturze w handlu międzynarodowym prowadzonym pomiędzy powiązanymi przedsiębiorstwami), to wciąż pojawiają się nowe, którym uda się przejść przez zabezpieczenia.
Sposobem na ich wychwycenie, zwłaszcza w transakcjach bezgotówkowych, może być sztuczna inteligencja. Ale pomimo technologicznej ewolucji człowiek kontrolujący całą strefę jest niezbędny. W XXI wieku pranie pieniędzy jest o tyle ciężkim przestępstwem, że bardzo często powiązane jest z atakami terrorystycznymi. Nielegalne pieniądze stanowią bowiem główne źródło utrzymania grup zamachowców.
Choć terroryzm w Polsce, na chwilę obecną, wydaje się odległym problemem, to pieniądze pozyskane z nielegalnych źródeł, a następnie wprowadzone do legalnego obiegu mogą być też przyczyną załamania gospodarczego i prowadzić do rozkładu ważnych sektorów gospodarczych, nie wspominając o ofiarach przestępstw źródłowych, które tracą swoje majątki, a niekiedy wolność czy nawet życie.
Przestępstwa finansowe w dobie cyfryzacji i bankowości mobilnej
Wykrycie nielegalnych transakcji to szansa dla analityków bankowych, których zadaniem jest kontrolować podejrzane przepływy środków pod postacią wszelkich instrumentów finansowych. O tym, jak ważne jest to działanie z punktu widzenia wizerunkowego, przekonało się wiele instytucji finansowych i nie tylko. I choć często instytucje te kategorycznie odcinają się od przestępstwa, zła sława oprócz złego PR-u może przynieść również straty finansowe w postaci kar od regulatorów rynku finansowego czy kosztów programów naprawczych adresowanych do poszkodowanych na skutek takich zdarzeń.
- Warto rozwinąć umiejętności poruszania się w środowisku międzynarodowych przepisów i wymogów regulacyjnych poprzez dostarczanie rozwiązań zgodnych z tymi regulacjami oraz oczekiwaniami regulatorów rynków finansowych. To wiedza na temat zarządzania środowiskiem Compliance, AML i przeciwdziałaniu przestępstwom finansowym. To także wiedza dotycząca budowania i zarządzania efektywnymi mechanizmami, procedurami oraz systemami Compliance, AML i przeciwdziałania przestępstwom finansowym – mówi Karol Wojtczak, specjalista Citi Service Center Poland z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy, wykładający ten przedmiot w Akademii Leona Koźmińskiego.
Warte podkreślenia jest to, że ofiarą przestępstw finansowych może zostać każda firma, dlatego wszystkie sektory powinny zachować w tym względzie czujność. Owszem – bankowość i finanse mają pod tym względem trudniej. To na nich spoczywa odpowiedzialność zatwierdzenia i ewentualne wykrycie transakcji, które mogą być nielegalne.
Czy przedsiębiorca może się bronić? Jak najbardziej. Kluczowa jest tu analiza ryzyka i adekwatne procesy kontrolne poparte zgłaszaniem do właściwych organów wykrytych przypadków podejrzanych działań potencjalnie powiązanych z praniem pieniędzy pochodzących z nielegalnych źródeł.
Zjawisko prania pieniędzy w XXI wieku wkracza w nowy wymiar. W świecie szybko postępującego rozwoju technologii wykrycie przestępstw jest coraz trudniejsze. Sztuczna Inteligencja i złożone algorytmy oczywiście pomagają także w walce z praniem pieniędzy, ale pośród technicznych rozwiązań nie może zabraknąć wysokiej klasy profesjonalistów.
