Hałas w miejscach pracy to każdy niepożądany dźwięk, który może być uciążliwy lub szkodliwy dla zdrowia. W skrajnych przypadkach może nawet doprowadzić do wypadku przy pracy. Jest on najczęstszym czynnikiem szkodliwym w środowisku pracy.
Według raportu GUS "Warunki pracy w roku 2017" liczba osób zagrożonych hałasem w miejscu pracy wynosiła 187,5 tys. Jest to 58% wszystkich czynników zagrożeń związanych ze środowiskiem pracy. Długotrwała praca w warunkach hałasu może doprowadzić do uszkodzenia słuchu pracowników. Są to zmiany nieodwracalne, dlatego tak ważne jest zapewnienie pracownikom odpowiednich warunków pracy. Dodatkowo polskie prawo nakazuje pracodawcom ochronę pracowników przed szkodliwymi warunkami pracy w tym również przed hałasem.
Sposoby ochrony pracowników przed hałasem
Metody ochrony pracowników przed hałasem możemy podzielić na dwie główne grupy. Pierwszą będą rozwiązania techniczne. Zaliczamy do nich:
1. Redukcję hałasu u źródła (np. poprzez zmianę konstrukcji urządzenia);
2. Zbiorowe środki ochrony (kabiny dźwiękochłonne , obudowy, ekrany);
3. Środki ochrony indywidualnej (nauszniki, wkładki do uszu).
Drugą grupą jest zmiana metod organizacyjnych zakładu pracy. Ma to na celu ograniczenie czasu przebywania pracownika w szkodliwym środowisku np. poprzez możliwość zastosowania przerw w pracy, czy rotowanie pracowników pomiędzy stanowiskami.
Nie zawsze istnieje możliwość zredukowania źródła hałasu. Jest to metoda najskuteczniejsza, jednak praktyka pokazuje, że często trudna do wykonania technicznie i w długim terminie dużo bardziej obciążająca ekonomicznie od zastosowania środków ochrony zbiorowej takiej jak np. zastosowanie kabin dźwiękochłonnych.
Zastosowanie kabin dźwiękochłonnych
Wykorzystanie obudów dźwiękoizolacyjnych ma na celu wyizolowanie maszyny od środowiska pracy. Stosuje się je, gdy konieczne jest ograniczenie szkodliwego hałasu na jednym lub wielu stanowiskach pracy. Kabiny dźwiękochłonne mogą być wykonane w obudowie murowanej lub lekkiej (najczęściej w formie paneli zbudowanych z dwóch kawałków blachy przedzielonych materiałem dźwiękochłonnym). Dodatkowo wyróżnia się kabiny pełne (skuteczność do ok. 30dB) i częściowe (skuteczność do 5dB). Dodatkowe zastosowanie tłumików akustycznych, które służą do redukcji hałasu w przewodach doprowadzających powietrze lub gazy techniczne do maszyny wzmacnia efekt redukcji hałasu.
Kabiny dźwiękoizolacyjne są również wykorzystywane do umieszczania w nich pomieszczeń sterowniczych. Wówczas odizolowane jest stanowisko pracy, a nie maszyna.
Wymagania stawiane obudowom i kabinom
Wszelkie wymagania akustyczne i eksploatacyjne jakie muszą spełniać kabiny dźwiękochłonne zostały opisane w normie PN-EN ISO 15667:2004. Mówi ona o tym jakie właściwości muszą posiadać kabiny i obudowy ograniczające hałas. Wymagania te zależą w dużej mierze od miejsca zastosowania. Do głównych można zaliczyć:
- skuteczność akustyczną,
- chłonność akustyczną,
- wymiary,
- widoczność z kabiny (np. poprzez okna),
- wyposażenie w instalacje (elektryczna, telefoniczna),
- oświetlenie (które również musi spełniać wymagania odnośnie warunków w miejscu pracy),
- odporność ogniowa (ze względu na wymogi przeciwpożarowe),
- warunki zdrowotne
- inne aspekty takie jak np. podłączenie urządzeń sygnalizacyjnych, automatyki.
Wymiary, jakie powinna mieć kabina, nie są ściśle określone i w dużej mierze zależą od wielkości maszyn jakie są w niej umieszczone. Jednak każdy pracownik znajdującego się wewnątrz kabiny powinien posiadać nie mniej niż 13m3 wolnej przestrzeni oraz minimum 2m2 podłogi. Wysokość nie może być niższa niż 2,5m. Wszystkie te parametry muszą być mierzone przy zainstalowanej aparaturze.
Budowa kabin lekkich
Jest to najczęściej stosowany rodzaj kabin. Są one łatwe do montażu, a zmiany w nich są proste do zaadaptowania wraz ze zmianą warunków eksploatacji. Najczęściej stosowanym wykonaniem jest konstrukcja składająca się z paneli o następującej budowie:
- blacha stalowa,
- materiał dźwiękochłonny (o grubości co najmniej 50 mm, najczęściej wełna mineralna lub szklana),
- płyta wewnętrzna z blachy stalowej pełnej lub perforowanej.
Cała konstrukcja kabiny nie jest jednak taka prosta, ponieważ składają się na nią dodatkowo: drzwi i okna, panele rewizyjne dla maszyn, otwory technologiczne (przez które doprowadzany jest np. taśmociąg), tłumiki kanałowe (do wymiany powietrznej), cokół.
W większości przypadków elementami które sprawiają największy problem projektantom są kanały wentylacyjne oraz otwory technologiczne ze względu na brak możliwości ich uszczelnienia.
Jak wysoka jest skuteczność akustyczna kabiny określa parametr Dp. Mówi on o średniej różnicy pomiędzy wnętrzem, a na zewnątrz kabiny w różnych pasmach częstotliwości. Bardzo duży wpływ na niego ma najsłabszy element konstrukcji. Jak już wcześniej wspomniano często są nim otwory technologiczne. Dodatkowo w celu poprawy parametrów w trudnych warunkach projektanci często stosują podwójne okna i drzwi, lub np. specjalny przedsionek.
Budowa kabin ciężkich
Kabiny dźwiękochłonne ciężkie są stosowane w miejscach o bardzo trudnych warunkach akustycznych. Głównie są to obszary, w których zastosowanie kabin lekkich mogłoby nie dać odpowiedniego efektu, ponieważ ciśnienie akustyczne jest zbyt wysokie lub widmo hałasu zawiera dużą ilość składowych o niskich częstotliwościach. Przykładowo mogą to być hamownie silników lotniczych, pompownie czy sprężarkownie. Kabiny tego typu są przygotowywane indywidualne pod konkretne zastosowanie. W projekcie należy uwzględnić widmo hałasu w miejscu pracy, lokalizację maszyn oraz rozmiary urządzeń sterowniczych i do nich dobrać grubość ścian wraz z liczbą okien i drzwi tak, aby spełnić wymagania konkretnego miejsca pracy.
Zalety kabin dźwiękochłonnych
Do głównych zalet kabin dźwiękochłonnych należy zaliczyć fakt, że pracownicy mogą bez problemu porozumiewać się między sobą. W przypadku zastosowania środków ochrony indywidualnej jak nauszniki czy wkładki jest to praktycznie niemożliwe. Dodatkowo nauszniki muszą być zapewnione dla każdego pracownika, czy osób wizytujących na produkcji. W przypadku ochrony zbiorowej problem ten znika.
[1] Raport GUS Warunki pracy w roku 2017
[2] PN-EN ISO 15667:2004 Akustyka. Wytyczne dotyczące ograniczania hałasu przez obudowy i kabiny
[3] Hałas w środowisku pracy - zagrożenia i profilaktyka materiały szkoleniowe; serwis internetowy BEZPIECZNIEJ CIOP-PIB
