Ochrona konsumentów staje się coraz częściej podnoszoną kwestią z uwagi na dużą konkurencję w sektorze wytwórczym. Rozwijający się stale system oceny zgodności produktów konsumenckich ma zapewniać końcowym odbiorcom bezpieczeństwo użytkowania wyrobów, a tym samym dać świadectwo jakości rzetelnym producentom.
Otwarty rynek ma swoje zalety, ale niesie ze sobą także liczne zagrożenia. Dlatego też w Unii Europejskiej na przedsiębiorców nakłada się obowiązek przeprowadzania oceny zgodności produktów, samodzielnie lub z udziałem strony trzeciej, z wymogami i normami miejsca, do których ich produkty mają trafić. Podstawowym celem tego procesu jest eliminacja zagrożeń stwarzanych dla ludzi oraz środowiska.
Bezpieczeństwo produktów
Obowiązkowe wymagania w zakresie bezpieczeństwa obejmują wszystkie kategorie wyrobów konsumenckich. Od leków, poprzez ubrania, opakowania, zabawki i sprzęt gospodarstwa domowego aż po narzędzia oraz maszyny. Ocena zgodności ma za zadanie zapewnienie bezpieczeństwa produktów przeznaczonych do kontaktu z końcowym odbiorcą, jakim jest konsument. Dlatego też ważne jest dokładne sprawdzenie przedmiotu pod kątem jego użytkowania na wszelkie możliwe sposoby. Dzięki temu, wyrób używany zgodnie z przeznaczeniem lub w inny dający się przewidzieć sposób nie powinien zagrażać życiu lub zdrowiu. Badając produkt, należy wziąć pod uwagę jego skład, opakowanie, dołączone instrukcje, oddziaływanie na inne wyroby, oznakowanie i ostrzeżenia, a także kategorie osób narażonych na jego użytkowanie oraz możliwe sposoby użycia. Ponieważ całkowite wyeliminowanie ryzyka nie jest możliwe, producent zobowiązany jest do umieszczania stosownych ostrzeżeń na opakowaniu.
Obowiązki producenta
System bezpieczeństwa produktów konsumenckich tworzą obecnie wdrożone w polskim prawie Dyrektywy Unii Europejskiej. Przepisy ogólne zawarto w ustawie z dnia 12 grudnia 2003r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Inne – pochodzące z tzw. Dyrektyw Nowego Podejścia – zaimplementowano do polskiego prawa poprzez ustawy i rozporządzenia. Ocena zgodności, jeśli nie wymagają tego przepisy szczególne, nie musi być przeprowadzana przez zewnętrzną jednostkę – w takiej sytuacji przedsiębiorca zobowiązany jest do samodzielnej oceny ryzyka stwarzanego przez produkt oraz umieszczenia przy nim stosownych informacji dotyczących bezpieczeństwa użytkowania w języku państwa, w którym ma on być rozprowadzany. W ramach Unii Europejskiej funkcjonuje również system instytucji nadzoru rynku. W Polsce tę funkcję spełnia Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który w razie potrzeby może zastosować takie środki jak np. grzywna, konieczność naprawienia produktów, czy też całkowitego wycofania z rynku. Produkty niebezpieczne trafiają do Rejestru produktów niebezpiecznych, a także ich unijnych odpowiedników: systemu RAPEX oraz RASFF (ten ostatni dotyczy żywności).
Zgodność produktów w handlu międzynarodowym
O ile ocena zgodności w handlu wewnątrzunijnym wydaje się prosta, ponieważ wszyscy przedsiębiorcy podlegają tym samym przepisom, o tyle bardziej skomplikowana jest wymiana z innymi państwami. Jeśli producent nie prowadzi działalności na terenie UE, odpowiedzialność ponosi jego autoryzowany przedstawiciel, importer lub dystrybutor. Dlatego też firmy, które chcą zmniejszyć ryzyko wynikające z prowadzenia działalności międzynarodowej mogą skorzystać z inspekcji przeprowadzanych przez zewnętrzne jednostki.
Ograniczenie ryzyka
Inspekcje na zlecenie firm wykonywane są zarówno pod kątem wymogów technicznych, jak i prawnych, zaczynając od organizacji i warunków produkcji aż po załadunek towarów. Mogą one dotyczyć zgodności towarów z prawem państwa eksportu, jakości, pomiarów wielkości, ilości, wagi, pakowania, bezpieczeństwa, a także procesu produkcji.- wylicza Andrzej Pietrzak, Koordynator zespołu inspekcji produktów w Dziale Industrie Service firmy TÜV SÜD Polska Sp. z o.o. Biorąc pod uwagę moment i przedmiot przeprowadzanej oceny, możemy wyróżnić kilka rodzajów inspekcji. Initial Product Inspection (IPI) ma na celu weryfikację ustaleń pomiędzy stronami jeszcze przed rozpoczęciem procesu produkcji (obejmuje warunki i organizację produkcji, dobór surowców, stan maszyn, pomiary, i kontrolę prototypu produktu itp.). During Product Inspektion (DPI) wykonywana jest natomiast już w trakcie procesu produkcji. Pozwala ona na dokonanie zmian w produkcji jeszcze przed osiągnięciem finalnych wartości produkcji i uniknięcie istotnych kosztów czy też opóźnień dostawy. Od momentu rozpoczęcia produkcji istnieje także możliwość realizacji Preshipment Inspection (PSI) – kontrola produktów na miejscu przed wykonaniem wysyłki. Inspekcja końcowa tzw. Final Random Inspection (FRI) obejmuje ponowną weryfikację zgodności produktu z wymaganiami prawnymi i specyfikacją klienta. Pozwala ona również na sprawdzenie tego, czy wyprodukowano zamówioną ilość towarów, jak też czy w toku produkcji nie nastąpiły zmiany w samym produkcie (użycie tańszych, a często zabronionych surowców, części, akcesoriów). Kontrole PSI umożliwiają wstrzymanie produkcji lub wysyłki produktów, jeśli raport wykaże nieprawidłowości. Firma może skorzystać również z nadzoru inspektora nad całością procesu załadunku (Supervision of Loading) oraz weryfikacji zgodności z wymaganiami kraju docelowego lub międzynarodowymi normami (Verification of Conformity), co z kolei gwarantuje przejście towarów przez granicę.
Jak zatem widać zastosowanie usług inspekcyjnych pozwala zminimalizować znaczące ryzyko biznesowe i uchronić konsumenta przed produktem niebezpiecznym lub wadliwym.
Coraz większy nacisk na ochronę konsumenta nakłada na producentów obowiązek zapewnienia im bezpieczeństwa podczas użytkowania produktów. W związku z rosnącą liczbą wymagań stawianych produktom, koniecznością staje się nie tylko zastosowanie obowiązkowych wymagań w zakresie oceny zgodności, ale również certyfikacja produktu przez niezależne jednostki certyfikujące oraz inspekcje poszczególnych partii zamówienia.
